"Niet alles wat de werkelijkheid ophoest is de moeite van het vastleggen waard." In "Het derde huwelijk" (2006) lijkt Tom Lanoye evenwel juiste keuzes te maken. Zijn roman over het schijnhuwelijk tussen de homoseksuele Maarten en de Afrikaanse Tamara vermindert geen moment in vaart. De cynische Maarten heeft in zijn leven de nodige dierbaren verloren, maar stelt: "Laat het schreien maar over aan wie dáár talent voor heeft. Er zijn er genoeg. Het klagen neem ik wel voor mijn rekening. Klagen zonder janken. Een mens moet zich toeleggen op waar hij goed in is."
Lanoye laat een klaagzang horen waarnaar je wilt blijven luisteren. Hij komt tot rake observaties die hij afwisselt met hilarische situaties. Maar of Lanoye nu de politiek becommentarieert of Tamara's fysiologie, hij kiest voor krachtige taal, schuwt de grove woorden niet en is in zijn woordkeus vaak zo beeldend, dat je de platvloersheid meestal voor lief neemt. Soms bruut, vertederend en hilarisch tegelijk. Bijvoorbeeld als Maarten als kleine jongen het graf van zijn moeder bezoekt: "Mijn vader begon luidop voor moeders graf te snotteren dat het een aard had, terwijl hij mijn hand vastklemde. 'Ze is in de bevalling gebleven,' snikte hij tegen iedere passant, terwijl hij voor alle duidelijkheid met zijn kin naar mij wees. Soms hief hij, om helemaal geen misverstanden te creëren, de knuist waarin hij mijn hand vastklemde ook een beetje op. Soms deed hij, met het oog op de ultieme verduidelijking, die knuist zelfs nog wat trillen. Alsof we onder elektrische stroom stonden, hij en ik."
Nog zo'n hoogtepunt is het commentaar dat Maarten heeft op de aanwezigheid van zijn buren op het trouwfeest: "Ook onze buren gaven in grote getale gehoor aan Gaëtans uitnodiging. Deels uit nieuwsgierigheid, deels om al vretend en zuipend een compensatie in natura te bemachtigen voor ons jarenlange geklop en geboor en getimmer, om maar te zwijgen van ons geruzie. Ladderzat en kokhalzend van het schransen stonden ze te zaniken dat ze jarenlang ons stof en onze steenslag hadden moeten slikken en van hun stoep hadden moeten vegen, en dat ze nachtenlang niet fatsoenlijk hadden kunnen slapen - waarom moesten wij vooral 's nachts bricoleren? (...) Wij bezaten nu een poepduur pand, dat van hen stak daar ongunstig tegen af, hun huurprijzen kelderden, de stedenbouwkundige dienst zeurde hun de oren van het hoofd, en het zou er nog mee eindigen, voorspelden ze misnoegd, hun vingers schoon likkend, hun glazen bijvullend, dat ook zij gedwongen zouden worden om hun pand te laten opknappen, in de stijl van het onze - en wie ging dat betalen, meneer Seebregs? Ik moest me inhouden of ik sloeg hun de kwartelbouten en de kir royals uit de handen."
Terecht werd "Het derde huwelijk" in 2007 beloond met een nominatie voor de Libris Literatuur Prijs. Zo meldt het rapport: "Want het boek gaat niet alleen over de grens tussen twee continenten, en de pogingen die te overschrijden. Onder het oppervlak van een immigratieverhaal, handelt het boek over de grenzen van jeugd, leven, liefde, het lichaam – over de onmogelijkheid om jong te blijven. De echte grens, zo ontdekt hoofdpersoon Maarten Seebregs, is niet die tussen twee continenten, maar die tussen hoop en wilskracht enerzijds, en cynisme en onverschilligheid anderzijds. De auteur geeft deze visie niet gestalte via een breed uitgewerkte plot, maar schetst in kleine scènes de portretten van twee mensen met elk volstrekt verschillende visies op en verwachtingen van het leven."
Het gewicht van deze beoordeling doet bijna afbreuk aan de speelse zwaarmoedigheid van Lanoye. Verwacht geen houvast in een wereld die vervliegt, dat is de gedachte die mij nog het meest bijbleef na het lezen van "Het derde huwelijk". Lanoye zorgt er wel voor dat je je niet vertilt aan zo'n boodschap.
Lanoye, T. (2006), "Het derde huwelijk", Amsterdam: Prometheus
Deze bespreking van Jeroen Göttgens verschijnt ook in het online magazine Banger Sisters van Erya Media, www.bangersisters.nl
http://www.bangersisters.nl/entertainment/boekenworm/1421-het-derde-huwelijk-tom-lanoye
